Τα σκόρδα στην Ιατρική

Γράφει
MD,PhD ΜΑΛΛΙΟΥ ΣΑΒΒΟΥΛΑ
ΠΑΘΟΛΟΓΟΣ – ΟΓΚΟΛΟΓΟΣ
Γ.Γ. Ελληνικής Μαστολογικής Εταιρείας

Τα σκόρδα στην Ιατρική
Το σκόρδο προέρχεται από το φυτό Allium sativum, που έχει έντονα καυστική γεύση, δυνατή οσμή και έχει μορφή βολβών που αποτελούνται από μικρότερες σκελίδες.
Για πάρα πολλά χρόνια το σκόρδο χρησιμοποιείται ως μέσο θεραπείας διαφόρων ασθενειών, ενώ μειώνει την εμφάνιση καρδιαγγειακών νοσημάτων και νεοπλασμάτων, και έχει ισχυρή αντιμικροβιακή δράση.
Οι ενώσεις θείου και συγκεκριμένα η ουσία αλλισίνη, φαίνεται ότι είναι τα ενεργά συστατικά του σκόρδου. Οι κυρίες ουσίες που περιέχει το σκόρδο είναι η αλιίνη και η αλιινάση. Οι δύο αυτές ουσίες βρίσκονται στο σκόρδο ξεχωριστά και δεν είναι συνδεδεμένες μεταξύ τους. Όταν το σκέλος του σκόρδου σπάσει, οι δύο αυτές ουσίες ενώνονται και δημιουργείται η αλλισίνη.
Η αλλισίνη είναι η ουσία που προσδίδει στο σκόρδο την χαρακτηριστική οσμή και γεύση. Για το λόγο αυτό είναι απαραίτητο το σκόρδο να συνθλίβεται πριν την προσθήκη του στο φαγητό, προκειμένου να απελευθερωθεί η δραστική αλλισίνη.
Σύμφωνα με έρευνες, η αλλισίνη είναι τοξική για τα καρκινικά κύτταρα. Ωστόσο, τα οξέα του στομάχου και η θερμότητα εμποδίζουν την ενζυμική δράση της αλιινάσης, με αποτέλεσμα να σχηματίζεται μικρότερη ποσότητα αλλισίνης και κατά συνέπεια, το σκόρδο σε μαγειρεμένη μορφή να έχει λιγότερο ισχυρή θεραπευτική δράση.
Τα διαθέσιμα στοιχεία αποκαλύπτουν ότι το σκόρδο χρησιμοποιείται για περίπου 5.000 χρόνια, ενώ για 3.000 χρόνια χρησιμοποιείται στην Κίνα στον τομέα της ιατρικής. Ιστορικά, το σκόρδο έχει χρησιμοποιηθεί σε όλο τον κόσμο για να αντιμετωπίσει μια πλειάδα παθήσεων, συμπεριλαμβανομένης της υπέρτασης, των μολύνσεων και των δηλητηριωδών δαγκωμάτων από τα φίδια.
Aν το φυτέψετε κοντά στις τριανταφυλλιές σας, θα τις προστατεύει από τα έντομα. Aν το καταναλώσετε δεν θα σας προστατέψει μόνο από την υπέρταση αλλά και από το άσθμα. Tο «μαγικό» σκόρδο έχει χιλιάδες ιδιότητες, γνωστές ήδη από την αρχαιότητα.Το 1971, μία επιστημονική αποστολή, υποστηριζόμενη από την UNESCO, ανακάλυψε στα χαλάσματα ενός αρχαίου θιβετιανού μοναστηριού τη συνταγή ενός παλαιού κινέζικου γιατρικού, γραμμένη πάνω σε πήλινες πλάκες ηλικίας 5.000 χρόνων.Αλλά και οι άλλοι πολιτισμοί έχουν να δώσουν αρκετά δείγματα για τη γνώση τους γύρω από τις ιδιότητές του. Οι Αιγύπτιοι το θεωρούσαν ιερό φυτό και έδιναν καθημερινά μία σκελίδα σκόρδο -σαν τονωτικό- στους εργάτες που έχτιζαν τις πυραμίδες. Οι αρχαίοι Eλληνες το έδιναν για τους ίδιους λόγους στους αθλητές των Ολυμπιακών Aγώνων. Οι Ρωμαίοι, όταν γεννιούνταν τα παιδιά, έτριβαν τα χείλη τους με σκόρδο για να τα απολυμάνουν. Φτάσαμε έτσι στα 1858, που και η σύγχρονη Iατρική με τον Pasteur, αναγνωρίζει τις αντιβιοτικές ιδιότητες του σκόρδου.
Η καταγωγή του είναι από την Κεντρική Ασία, όπου και το βρίσκουμε αυτοφυές. Είναι ετήσιο βολβώδες φυτό, με άσπρα άνθη. Ευδοκιμεί σχεδόν σε όλα τα εδάφη, αρκεί να μην είναι πολύ βαριά και να μην έχουν υπερβολική υγρασία. Προτιμά όμως τα αφράτα και πλούσια σε οργανική ουσία. Στα βαριά εδάφη παράγει μικρά κεφάλια. Και στα πολύ υγρά, σαπίζει. Iδανικό περιβάλλον του είναι τα εύκρατα κλίματα με περιόδους μεγάλης ηλιοφάνειας. Αναπαράγεται με τις σκελίδες του αλλά και με σπόρο.Για αναπαραγωγή είναι καλύτερα να χρησιμοποιούμε τις εξωτερικές σκελίδες, οι οποίες, επειδή είναι μεγαλύτερες κι έχει αποδειχθεί ότι δίνουν κεφάλια μεγαλύτερου βάρους .Φυτεύεται σε βάθος 5 cm και σε αποστάσεις 10x30 cm, αν θέλουμε να παράγουμε κεφάλια ή 15x5 αν θέλουμε παραγωγή χλωρού. Οι εποχές φύτευσης είναι από τον Οκτώβριο έως το Νοέμβριο ή από τον Ιανουάριο έως το Μάρτιο. Συγκομίζεται 7 - 8 μήνες μετά τη φύτευσή του. Οι φθινοπωρινές φυτεύσεις συγκομίζονται την άνοιξη, ενώ οι χειμερινές κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.
Η χρήση του ως αρωματικού στη μεσογειακή κουζίνα είναι γνωστή. Χρησιμοποιούνται οι σκελίδες του ως έχουν, αποξηραμένες ή και σε σκόνη. Μπορούμε επίσης να αρωματίσουμε ελαιόλαδο, βάζοντας σε ένα μπουκάλι ποσότητα -ανάλογη με το πόσο έντονο θέλουμε να είναι το άρωμά του- ψιλοτεμαχισμένων σκελίδων σκόρδου (οι εξωτερικές είναι πιο καυτερές) και να το αφήσουμε σε σκοτεινό μέρος για 20 - 30 ημέρες. Φιλτράροντας το μετά, έχουμε ένα λάδι που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να αρωματίσουμε ζυμαρικά, σούπες, σαλάτες, ψωμί κ.λπ. Μπορεί να καταναλωθεί και χλωρό, πριν ακόμα ολοκληρωθεί η δημιουργία του βολβού. Αντίδοτο για τη χαρακτηριστική οσμή του δεν υπάρχει, μπορούμε όμως να μετριάσουμε την έντασή της μασώντας μετά την κατανάλωσή του μαϊντανό, δυόσμο, σπόρους γλυκάνισου ή μερικούς κόκκους καφέ.
Οι θεραπευτικές ιδιότητες που του αποδίδει η παραδοσιακή Iατρική είναι πολλές. Χρησιμοποιείται για τους ρευματικούς πόνους, για την αρτηριοσκλήρωση, για τη φαρυγγίτιδα και τη λαρυγγίτιδα, για τα κρυολογήματα, για το άσθμα, για την υπέρταση, σαν αλοιφή για τις πληγές κ.α. Επίσης γνωστή είναι η χρήση του ως ιδιοσκευάσματος στην προστασία των καλλιεργειών μας. Μάλιστα, σε κάποιες χώρες όπως οι ΗΠΑ κυκλοφορούν και εμπορικά σκευάσματα που χρησιμοποιούνται σαν εντομοαπωθητικά.Το υδάτινο εκχύλισμά του (75 gr αλεσμένοι βολβοί σε 10 λίτρα νερό), με απ' ευθείας ψεκασμούς στα φυτά, λειτουργεί ως προληπτικό μέσο εναντίον βακτηρίων, μυκήτων, αλλά και για μεγάλο αριθμό εντόμων. Η συγκαλλιέργεια με φράουλες και τριανταφυλλιές απομακρύνει μεγάλο αριθμό εντόμων. Η φύτευσή του σε θερμοκήπια ανάμεσα σε ντομάτες μειώνει κατά πολύ το πρόβλημα των νηματωδών. Κάτω από μεγάλα οπωροφόρα δένδρα έχει δώσει ικανοποιητικά αποτελέσματα ως εντομοαπωθητικό.
100 γραμμάρια βολβών αποτελούνται από:
•Βρώσιμο τμήμα:75 %.
•Νερό: 80 γραμμάρια.
•Ενέργεια: 41 Kcal.
•Πρωτεΐνες: 0,9 γραμμάρια.
•Λιπίδια: 0,6 γραμμάρια.
•Υδατάνθρακες: 8,4 γραμμάρια.
•Βιταμίνη Β1: 0,14 mg.
•Βιταμίνη Β2: 0,02 mg.
•Νιασίνη: 1,3 mg.
•Βιταμίνη C: 5 mg.
•Φώσφορο: 63 mg.
•Ασβέστιο: 14 mg.
•Σίδηρο:1,5 mg.
Λέγεται ότι το σκόρδο έχει πολλές θεραπευτικές ιδιότητες. Πολλές είναι οι εργασίες που αναφέρονται στις αντιυπερτασικές του ιδιότητες, στη μείωση των επιπέδων χοληστερίνης στο αίμα και στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος. Κάποιοι, αδιαφορώντας για την έντονη δυσοσμία του -αλλά και για τους διπλανούς τους-, καταναλώνουν το σκόρδο ωμό ή με τη μορφή χαπιών, εμπιστευόμενοι τις θεραπευτικές του αυτές ιδιότητες.
Χάπια σκόρδου και χοληστερίνη
Επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο του Έξετερ στην Αγγλία ανέλυσαν τα συμπεράσματα 13 ερευνών σχετικά με την επίδραση που έχουν τα χάπια σκόρδου στα επίπεδα χοληστερίνης του αίματος και δημοσίευσαν τα αποτελέσματά τους στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό Annals of Internal Medicine.
Έτσι, αποφάνθηκαν ότι τα χάπια που περιέχουν, αφυδατωμένο κυρίως, σκόρδο, ιδιαίτερα δημοφιλή στους ανθρώπους που ανησυχούν για τη δυσοσμία και τη δυσάρεστη γεύση, προκαλούν μεν μείωση της χοληστερίνης, αλλά μόνο σε πολύ μικρά ποσοστά 9% περίπου.

Συγκεκριμένα, οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι το σκεύασμα μείωσε μόνο κατά 16mg/dL τα επίπεδα χοληστερίνης στο αίμα. To ποσοστό αυτό είναι αρκετά μικρό, αν αναλογιστούμε ότι το ανώτερο φυσιολογικό επίπεδο χοληστερίνης σε υγιή οργανισμό είναι τα 200 mg/dL. Συνυπολογίζοντας, μάλιστα, και άλλους διατροφικούς παράγοντες που πιθανόν επηρέασαν τα επίπεδα χοληστερίνης, οι επιστήμονες συμπέραναν ότι τα δισκία δεν είχαν ιδιαίτερη θετική επίδραση.

Οι ίδιοι επισήμαναν ότι τα άτομα με υψηλά επίπεδα χοληστερίνης δεν πρέπει να παρασύρονται σε πολυφαγία, ελπίζοντας ότι θα αντιμετωπίσουν το πρόβλημά τους καταναλώνοντας χάπια σκόρδου. Αυτά πιθανώς είναι χρήσιμα ως συμπληρωματική θεραπεία, αλλά δεν μπορούν να αντικαταστήσουν τη φαρμακευτική αγωγή που θα χορηγήσει ο γιατρός οι οποίες μειώνουν σημαντικά τα επίπεδα της χοληστερίνης χωρίς σοβαρές παρενέργειες.

Σκόρδο και καρκίνος
Αναφορικά με την υποτιθέμενη επίδραση του ωμού και του μαγειρεμένου σκόρδου στην πρόληψη του καρκίνου, επιδημιολόγοι του Πανεπιστημίου της Βόρειας Καρολίνα μελέτησαν τη σχετική επιστημονική βιβλιογραφία από το 1969 και κατέληξαν σε ενδιαφέροντα συμπεράσματα...
Σύμφωνα με την έρευνα που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό American Journal of Clinical Nutrition, όσοι κατανάλωναν έξι ή περισσότερες σκελίδες σκόρδου την εβδομάδα είχαν 30% λιγότερες πιθανότητες να εμφανίσουν καρκίνο του παχέος εντέρου και του ορθού, σε σχέση με εκείνους που περιλάμβαναν περιστασιακά το σκόρδο στη διατροφή τους (μία σκελίδα ή λιγότερο κατά μέσο όρο την εβδομάδα). Επίσης, στους "λάτρεις" του σκόρδου οι πιθανότητες να νοσήσουν από καρκίνο του στομάχου ήταν μειωμένες κατά 50%, ενώ αρκετές ήταν οι αναφορές για τα ευεργετικά οφέλη του μπαχαρικού στις περιπτώσεις καρκίνων, όπως του προστάτη, του μαστού και του λάρυγγα.

Πάντως, οι ερευνητές προειδοποίησαν ότι τα συμπεράσματα μπορεί να μην είναι απόλυτα ακριβή, επειδή εργασίες με αρνητικά αποτελέσματα μερικές φορές δεν δημοσιεύονται. Βάσει αυτής της λογικής, οι δημοσιευμένες έρευνες είναι πιθανόν να οδηγήσουν σε υπεραισιόδοξα αποτελέσματα.
Λαμβάνοντας υπόψη ότι η υψηλή κατανάλωση σκόρδου μπορεί να αποτελεί μέρος δίαιτας πλούσιας σε λαχανικά, η μείωση αυτή πιθανόν να οφείλεται γενικότερα στην υγιεινή διατροφή και όχι αποκλειστικά στην κατανάλωση σκόρδου.

Πιθανώς, το σκόρδο συμβάλλει στην προστασία του οργανισμού μας από διάφορες ασθένειες, αλλά σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί το "μαγικό φίλτρο" της υγείας. Επομένως, μην μπείτε στον πειρασμό να αντικαταστήσετε τη φαρμακευτική αγωγή που σας έχει δώσει ο γιατρός σας για την αντιμετώπιση της υψηλής χοληστερίνης με χάπια σκόρδου.

Θυμηθείτε ότι το σκόρδο δίνει νοστιμιά στο φαγητό σας και προστατεύει ενδεχομένως την υγεία σας, μόνο όταν χρησιμοποιείται σε σωστές δόσεις. Ο ενδεδειγμένος τρόπος για τη διατήρηση της καλής φυσικής κατάστασης και υγείας είναι η σωστή και προσεγμένη διατροφή, σε συνδυασμό με τη σωματική άσκηση, όπως αυτή συνιστάται από το γιατρό σας.
Οι αντιμικροβιακές, αντιθρομβωτικές και αντιοξειδωτικές ιδιότητες του σκόρδου,η ιδιότητά του να μειώνει τα επίπεδα των λιπιδίων στο αίμα και οι αντινεοπλασματικές ιδιότητες έχουν αποδοθεί στην ουσία αλλισίνη, στις ενώσεις θείου ή σε άλλα συστατικά αγνώστου χημικής σύστασης και δομής.
Η κατανάλωση ενός έως δύο κομματιών ωμού σκόρδου ανά ημέρα θεωρείται ασφαλής για τους ενήλικες. Η πιο κοινή δυσάρεστη συνέπεια του σκόρδου είναι η μυρωδιά στην αναπνοή και στο σώμα. Η κατανάλωση υπερβολικής ποσότητας ωμού σκόρδου, ειδικά με άδειο στομάχι, μπορεί να προκαλέσει γαστρεντερικές διαταραχές και αλλαγές στην εντερική κινητικότητα. Έχουν υπάρξει αναφορές αλλεργικής δερματίτιδας, εγκαυμάτων, και εξανθημάτων από την τοπική εφαρμογή ακατέργαστου σκόρδου.
Το σκόρδο φαίνεται να μην έχει καμία επίδραση στο μεταβολισμό των φαρμάκων, αν και πρόσφατες μελέτες σε υγιείς εθελοντές παρουσιάζουν αντικρουόμενα αποτελέσματα, σχετικά με την επίδραση του σκόρδου στη δράση φαρμάκων με ανασταλτικούς παράγοντες των πρωτεασών. Έχει προταθεί ότι οι ασθενείς που λαμβάνουν αντιπηκτικά φάρμακα πρέπει να δείχνουν προσοχή κατά την κατανάλωση σκόρδου, καθώς εμφανίζει αντιθρομβωτικές ιδιότητες. Το σκόρδο χρησιμοποιήθηκε για το καρδιαγγειακό σύστημα, για την καταπολέμηση των μολύνσεων, του κρυολογήματος, εναντίον του καρκίνου και εναντίον των τροφικών δηλητηριάσεων.
Το σκόρδο δεν έχει σημαντικούς κινδύνους. Απλά πρέπει να λαμβάνεται σε λογική ποσότητα.
Προβλήματα εμφανίζονται όταν κάποιος φάει περισσότερες από 5 σκελίδες την ημέρα. Στις ποσότητες αυτές το στομάχι αναστατώνεται, δημιουργείται φούσκωμα και καούρα στο στομάχι. Επίσης υπάρχουν άτομα που είναι αλλεργικά στο σκόρδο.
Οι ασθενείς που παίρνουν αντι-πηκτικά φάρμακα όπως για παράδειγμα το Warfarin, θα πρέπει να ενημερώνουν το γιατρό τους εάν τρώνε σκόρδο. Λόγω του ότι και το σκόρδο έχει αντι-πηκτικές ιδιότητες, αυτό πρέπει να λαμβάνεται υπ' όψη.
Οι ασθενείς με AIDS πρέπει επίσης να ενημερώνουν το γιατρό τους εάν τρώνε σκόρδο διότι μειώνει τη δράση ορισμένων φαρμάκων που χρησιμοποιούνται εναντίον του ιού HIV.
Επειδή παλαιότερα υπήρξαν προβλήματα (σοβαρά εγκαύματα), με σκευάσματα σκόρδου για εφαρμογή στο δέρμα, συστήνεται όπως πριν από την εφαρμογή τέτοιων σκευασμάτων να ζητείται η γνώμη του δερματολόγου.
Υπάρχουν και φαρμακευτικά σκευάσματα, διαθέσιμα στα φαρμακεία τα οποία είναι επίσης αποτελεσματικά.
Υπάρχουν επίσης και χάπια (enteric coated), τα οποία προστατεύουν το ενεργό περιεχόμενο από το στομάχι και αφού αυτό απελευθερωθεί στο λεπτό έντερο, απορροφάται μεγιστοποιώντας τις ευεργετικές δράσεις του.
Σύμφωνα με μια νέα αυστραλιανή επιστημονική μελέτη, το σκόρδο είναι χρήσιμο, από κοινού με την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή, για την καταπολέμηση της υπέρτασης.

Οι ερευνητές του Πανεπιστημίου της Αδελαΐδας, υπό την Κάριν Ριντ, που δημοσίευσαν τη σχετική μελέτη στο περιοδικό «Maturitas», έκαναν δοκιμές με 50 εθελοντές που έπασχαν από υψηλή πίεση του αίματος. Οι ασθενείς κλήθηκαν να πάρουν τέσσερις κάψουλες από εκχύλισμα σκόρδου ημερησίως.
Έπειτα από 12 εβδομάδες, τα αποτελέσματα κατέδειξαν ότι όσοι λάμβαναν σκόρδο είχαν χαμηλότερη πίεση -περίπου 10mmHg- σε σχέση με όσους είχαν πάρει εικονική κάψουλα (πλασέμπο).Το σκόρδο, εδώ και χρόνια, θεωρείται καλό για την καρδιά. Οι Αυστραλοί γιατροί τόνισαν κι αυτοί ότι το σκόρδο δεν πρέπει να υποκαθιστά τα κανονικά φάρμακα για την υπέρταση, αλλά να δρα συμπληρωματικά προς αυτά.
Σε δύο πρόσφατες έρευνες, βρέθηκε ότι το σκόρδο περιέχει ουσίες που πιθανόν να είναι εξαιρετικά χρήσιμες στη θεραπεία κατά του καρκίνου και στην καταπολέμηση του ανθεκτικού σταφυλόκοκκου.
Οι επιστήμονες σήμερα επιβεβαιώνουν τις αρχαίες πεποιθήσεις και ανοίγουν νέους θεραπευτικούς ορίζοντες χάρις στο σκόρδο, ένα αξιόλογο σύμμαχο που μας χάρισε η φύση.