ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗ

MD, PhD ΜΑΛΛΙΟΥ ΣΑΒΒΟΥΛΑ
ΠΑΘΟΛΟΓΟΣ – ΟΓΚΟΛΟΓΟΣ
Γ.Γ. Ελληνικής Μαστολογικής Εταιρείας


ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗ

Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μία από τις πιο συνηθισμένες και σοβαρές παθήσεις του ανθρώπου. Είναι η τρίτη σε σειρά αιτία θανάτου σε πολλές αναπτυγμένες χώρες, με συχνότητα εμφάνισης που ξεπερνάει το 5% του πληθυσμού, ενώ σημαντική είναι και η πρόκληση αναπηρίας κάθε είδους λόγω της δυσμενούς επίδρασής του στα αγγεία του σώματος.
O σακχαρώδης διαβήτης είναι ένα σύνδρομο που χαρακτηρίζεται από τη σχετική ή απόλυτη έλλειψη ινσουλίνης στον οργανισμό, με αποτέλεσμα τη διαταραχή του μεταβολισμού των υδατανθράκων, των πρωτεϊνών και των λιπών.
Η ινσουλίνη είναι μια ορμόνη που παράγεται από το πάγκρεας και συγκεκριμένα από τα β-κύτταρά και παίζει πολύ σπουδαίο ρόλο σε όλο το μεταβολισμό του οργανισμού. Συγκεκριμένα ρυθμίζει το επίπεδο του σακχάρου στο αίμα, γιατί βοηθάει τη γλυκόζη να μεταφερθεί μέσα στα κύτταρα. Έτσι λοιπόν η έλλειψη της ινσουλίνης έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση του σακχάρου στο αίμα πάνω από τα φυσιολογικά επίπεδα, δηλαδή υπάρχει υπεργλυκαιμία και ενδεχομένως και αύξηση του σακχάρου στα ούρα.
Υπάρχουν πέντε τύποι διαβήτη:
• ο διαβήτης νεανικού τύπου ή ινσουλινοεξαρτώμενος
• ο διαβήτης της ώριμης ηλικίας ή μη ινσουλινοεξαρτώμενος
• ο διαβήτης της ώριμης ηλικίας σε νέο άτομο
• ο διαβήτης τύπου μη ανοχής της γλυκόζης και
• ο δευτεροπαθής διαβήτης.
Οι δύο πρώτοι τύποι είναι οι πιο αντιπροσωπευτικοί του διαβήτη.
Η πάθηση αυτή εμφανίζει μεγαλύτερη πιθανότητα εμφάνισης σε άτομα του στενού οικογενειακού περιβάλλοντος, χωρίς να είναι ξεκάθαρη η κληρονομικότητα γιατί εκείνο που κληρονομείται δεν είναι ο διαβήτης αλλά η προδιάθεση εμφάνισής του, μετά από την επίδραση ορισμένων περιβαλλοντικών παραγόντων.
Στο νεανικό διαβήτη υπάρχει βλάβη στο πάγκρεας το οποίο δεν εκκρίνει επαρκή ποσότητα ινσουλίνης, δηλαδή υπάρχει έλλειψη ινσουλίνης και γι’ αυτό το λόγο τη χορηγούμε εξωγενώς.
Στο δεύτερο τύπο, όπου ανήκει και η πλειονότητα των διαβητικών, η βλάβη του παγκρέατος είναι πολύ μικρότερη. Υπάρχει ινσουλίνη, αλλά δεν είναι αρκετά δραστική στους περιφερειακούς ιστούς δηλαδή υπάρχει μειωμένη ευαισθησία των ιστών στην ινσουλίνη. Κύριο αίτιο αυτής της διαταραχής είναι η παχυσαρκία, όσο πιο παχύσαρκο είναι το άτομο, τόσο πιο μειωμένη ευαισθησία έχει στην ίδια του την ινσουλίνη. Η μείωση του σωματικού βάρους σ’ αυτή την περίπτωση είναι επιβεβλημένη γιατί έτσι αυξάνεται η ευαισθησία των περιφερειακών ιστών και η υπάρχουσα ινσουλίνη γίνεται επαρκής για την αποκατάσταση της μεταβολικής διαταραχής.
Οι διατροφικές απαιτήσεις των διαβητικών είναι ίδιες με εκείνες του υπόλοιπου πληθυσμού. Ο διαβητικός μπορεί να χρησιμοποιεί σχεδόν όλες τις τροφές, αρκεί να παίρνει την ποσότητα που πρέπει στην ώρα που πρέπει. Η κατανομή των γευμάτων πρέπει να είναι ανάλογη της προτεινόμενης θεραπείας ώστε να αποφεύγεται η υπεργλυκαιμία αλλά και η υπογλυκαιμία. Συνήθως 4 γεύματα είναι αρκετά, ενώ στην περίπτωση χορήγησης ινσουλίνης αυξάνονται σε 6 ανάλογα με το είδος και τη δόση της.
Σ' όλες τις περιπτώσεις διαβήτη είναι απαραίτητη η κατάρτισης μιας δίαιτας εξατομικευμένης που να λαμβάνει υπόψη τις προσωπικές διατροφικές προτιμήσεις του ατόμου, το επίπεδο μόρφωσης, την οικονομική του κατάσταση, την εργασία και τον τρόπο διάθεσης του ελεύθερου χρόνου. Το ύψος της θερμιδικής πρόσληψης καθορίζεται από το σωματικό βάρος, τη φυσική δραστηριότητα, την ηλικία, το φύλο και τις βιοχημικές παραμέτρους (γλυκόζη, λιπίδια, ουρικό οξύ κλπ).
Επειδή οι διαβητικοί είναι επιρρεπείς στην ισχαιμική καρδιοπάθεια πρέπει η δίαιτά τους να ευνοεί τη μείωση της χοληστερόλης και των τριγλυκεριδίων του αίματος. Έτσι συστήνεται η μείωση των ζωικών λιπών, της χοληστερίνης και του αλατιού. Το εβδομαδιαίο μενού πρέπει να είναι πλούσιο σε λαχανικά, όσπρια, δημητριακά, ψάρια, πουλερικά, άπαχο μοσχαρίσιο κρέας και γαλακτοκομικά με χαμηλά λιπαρά και με όχι πάνω από 4 αυγά την εβδομάδα. Τροφές που πρέπει να αποφεύγονται είναι ζάχαρη, γλυκά, γλυκόζη, σορβιτόλη, σοκολάτες, καραμέλες, μαρμελάδες, μέλι, χυμοί φρούτων με ζάχαρη, αναψυκτικά και αλκοολούχα ποτά.
Γενικές διατροφικές οδηγίες για διαβητικούς
• Τρώτε τακτικά γεύματα.
• Φροντίστε να περιλαμβάνετε κάποιες αμυλούχες τροφές (υδατάνθρακες) σε κάθε γεύμα, προτιμώντας εκείνες που είναι πλούσιες σε φυτικές ίνες.
• Μειώστε την κατανάλωση λιπαρών και θυμηθείτε να προσέχετε το είδος των λιπαρών που καταναλώνετε.
• Περιορίστε την πρόσληψη ζάχαρης και σακχαρούχων τροφών.
• Προσπαθήστε να διατηρείτε το βάρος σας στα ιδανικά επίπεδα και να ασκείστε συστηματικά.
• Χρησιμοποιείτε το αλάτι με φειδώ.
• Μην πίνετε πολύ αλκοόλ.
O διαβήτης μπορεί να αντιμετωπιστεί με τρεις τρόπους: με δίαιτα, με δισκία και με ινσουλίνη. Όταν γίνεται λόγος για αντιμετώπιση του διαβήτη μέσω της δίαιτας, εννοούμε περισσότερο την υιοθέτηση ενός ισορροπημένου τρόπου διατροφής παρά μία δύσκολη ή περιοριστική δίαιτα. Αυτό ισχύει για όλους όσους πάσχουν από διαβήτη, ανεξάρτητα από τον τύπο του διαβήτη που έχουν, και σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να είναι αρκετό για να ελεγχθεί ο μη ινσουλινοεξαρτώμενος διαβήτης.
Στις περισσότερες βιομηχανικές χώρες, ο επιπολασμός του σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2 έχει σταθερά ανοδική πορεία. Πέραν της γενετικής προδιάθεσης, σημαντικό ρόλο στην αιτιολόγηση αυτού του τύπου διαβήτη έχουν και εξωτερικοί παράγοντες. Κατά πρώτο λόγο, η παχυσαρκία και η έλλειψη σωματικής δραστηριότητας αποτελούν σημαντικές παραμέτρους στην εμφάνιση αυτής της νόσου.
Η διατροφή αποτελεί τη βάση της θεραπείας του διαβήτη.
Πιο συγκεκριμένα, όσον αφορά τη διατροφική αγωγή για τον διαβήτη τύπου 2, οι κύριοι στόχοι είναι δύο:
1) απώλεια βάρους και αντιμετώπιση της παχυσαρκίας, και
2) επιλογή μιας διατροφής, η σύνθεση της οποίας θα συμβάλλει θετικά στον έλεγχο της γλυκαιμίας και των συγκεντρώσεων λιποπρωτεϊνών.